Yığma Yapı Yapımı

Ufuk Saçıntı

Ülkemizde yaşanan son büyük depremlerde, bazı betonarme yapıların ağır hasar aldığı gözlenirken, yığma yapılardan bazılarının da depremi hasarsız atlattığı gözlenmiştir. Yığma yapılar kurallarına göre yapılırsa çok uzun yıllar birçok dış faktörü yenebilir.

Yığma Yapı Nedir ?

Özel bir taşıyıcı sistemi olmayıp, döşemelerin duvar hatıllarına mesnetlendiği bunların da taşıyıcı duvar ve temelleri ile taşındığı yapılara yığma yapı denilmektedir. Yığma yapılarda duvarların kapsadığı alanlar büyüktür, bu sebeple iç mahallerdeki net alanlar küçülür. Yığma yapıların kat adedi sınırlaması, ağır yapıları, dinamik yüklere karşı yüksek dayanımı olmaması nedeniyle kullanımı azalmaktadır. Kırsalda kullanımı devam etmekte ve önemsiz yapılarda yığma yapı az da olsa tercih edilmektedir.

Yığma Yapının Avantajları

• Yapımı ekonomiktir, taşıyıcı sistem yapılmadan duvarlara başlanıldığı için hızlı bir yapım süresi vardır.
• Kurulumu basit olduğu için kalifiye işçilik gerektirmez, işçilik hataları çok rahat telafi edilebilir.
• Düşey yükler altındaki duvarlar, yatay yükler etkidiğinde perde duvar gibi çalışırlar.
• Taşıyıcı sistemi düzgün, basit ve süreklidir.
• Taşıyıcı sistem olmadığı için düğüm noktaları da olmaz, oluşan iç kuvvetler belirli bölgelerde aşırı değerlere ulaşmaz ve düzgün dağılım sağlar.

Yığma Yapım Kuralları

• Yığma yapılarda ağır çatılar yapılmamalıdır. Ağır çatılar, deprem sırasında duvarların düzlem içi ve düzlem dışı yüksek kuvvetler ile itilmesini ve zayıf duvarların yıkılmasını tetiklemektedir.
• Hatıllar kurallarına göre yapılmalıdır. Yığma yapılarda döşemeler hatıllar sayesinde duvarlara mesnetlenmektedir. Duvarlar hatıllar ile birleştirilmektedir. Hatılların yüksekliği en az 20 cm ve kalınlıkları ise en az duvar kalınlığı kadar olacaktır. Hatıllar donatılı olacak, beton kalitesi ise en az c16 olacaktır.
• Kat adetleri sınırlıdır. Yönetmelikte deprem bölgelerine göre sınırlamalar vardır. Birinci deprem bölgesinde 2 kat, İkinci ve üçüncü deprem bölgesinde 3 kat ve dördüncü deprem bölgesinde ise 4 kat olarak sınırlama vardır. Bunlara ilave olarak bodrum ve normal kat alanının ¼  ünü geçmeyecek şekilde bir çatı yapılabilir. Bodrum kat yapılırken kısmi bodrum yapılmamalıdır.
• Yapının taşıyıcı duvarları düzgün geometride olmalı ve olabildiğince her iki yönde de simetrik tasarlanmalıdır. Tüm taşıyıcı duvarlar üst üste planlanmalıdır. Kat yüksekliği döşeme üstünden döşeme üstüne 3.00 mt’yi geçmemelidir.
• Yükün zemine yayılı olarak aktarılması için duvar altı hatıllar kullanılmalıdır.
• Yığma yapıyı oluşturan duvarlardaki bağlayıcılar önemlidir. Harçlar yeterli dozajda yapılmalıdır. Duvar köşe birleşimleri sağlam ve rijit bir şekilde yapılmalıdır. Deprem esnasında her iki doğrultuda yüksek kuvvetler gelebilir. Bu kuvvetler nedeniyle köşeler birbirini itebilir, sağlam ve rijit birleşimler sayesinde hasarlar sınırlandırılmış olur.
• Yığma yapılarda duvarlar taşıyıcı olarak tasarlandığından cephede bulunan kapı ve pencere boşlukları sınırlı bir şekilde bırakılmalıdır. Bu boşluklar cephe alanının %40’ını geçmemeli, pencere ve kapı üzerlerine gelen yerlerde yeterli kesit ve donatı özelliklerini sağlayan lentolar yapılmalıdır. Bina köşelerine yakın pencere ve kapı bırakılmamalıdır. Bina köşelerinde bırakılacak dolu duvar mesafesi birinci ve ikinci deprem bölgesinde 1.50 m’den diğer bölgelerde ise 1.00 m’den az olmamalıdır.
• Pencere ve kapı gibi boşluk alanları arasındaki mesafede sınırlanmıştır. Boşluklar arası mesafe birinci ve ikinci deprem bölgesinde 1.00 m’den diğer bölgelerde ise 0.80 m’den az olmamalıdır. Ayrıca her bir kapı veya pencere boşluğunun plandaki uzunluğu 3.00 m’yi geçmemelidir.
• Yapıyı oluşturan duvar malzemesi yığma yapıya uygun olmalıdır. Normal bir duvar için üretilmiş tuğla ile yığma yapı yapmak doğru değildir. Toprak altında kalan yerlerde mutlaka taş kullanılmalıdır. Taşıyıcı duvarlarda, malzeme olarak standartlarına uygun doğal taş, taşıyıcı duvar malzemesi olarak izin verilen en büyük boşluk oranlarını aşmayan tuğlalar ve blok tuğlalar, dolu beton briket veya benzeri bloklar kullanılmalıdır. Düşey hatıl kullanımı duvarların çatlamasını sınırlandırmak için faydalıdır.
• Bu tür binalarda duvarların desteklenmemiş uzunlukları da sınırlandırılmıştır. Herhangi bir duvarın kendisine dik doğrultuda saplanan duvara olan mesafesi 1.deprem bölgesinde 5.50 m. ’yi, diğer bölgelerde ise 7.00 m’yi geçemez.
• Yığma yapıların temel zeminleri hazırlanırken alan komple tesviye edilmeli, kot farkı olmamalıdır. Yeraltı sularının olduğu yerlerde yapı etrafı drenajı yapılmalı, yapıya yakın yerlerde su kuyusu açılmamalıdır. Su kuyuları etrafındaki zeminlerde farklılaşmaya yol açmaktadır. Bu ise temellerde farklı oturmalara sebep olabilir.

Görüldüğü üzere yığma yapıda bile birçok kural ve yapımı ile ilgili dikkat edilmesi gereken noktalar vardır. Yığma yapılar ile ilgili işlerinizde mutlaka uzmanlaşmış ekip ve kişilerden yararlanınız.