Reşit olmayan küçükler ya da ergin olan kişiler için atanan yasal temsilcilerdir. Kanuni hakların kısıtlanması için tüm şartları taşıyan kişilere vasi atanır. Vasi aileden olabileceği gibi mahkeme tarafından atanmış kişilerde olabilir. Velayet altında olan küçüklerin zamanla velayet hakkını bulunduran kişiler tarafından kötü kullanılması sonucu mahkeme tarafından çocuğa vasi atanır.
Vesayet ve Vasi Tayini Nedir?
Ergin kişiler ya da velayet altında bulunan ancak velayeti kaldırılan, velayet altında bulunmayan kişilerin kişisel, toplumsal, sosyolojik, hukuki ve mallarına ilişkin haklarını koruması adına atanmış yasal temsilcilerdir. 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'nda düzenlenen vesayet, kanuni ya da kişinin kendisi tarafından da mahkemeden talep edilebilir. Vesayet altında olan kişiye vasi tayin edilir. Türk Medeni Kanunu 404, 405, 406, 407. maddeleri gereğince vesayete ilişkin durumlar ve koşullar sayılmıştır. 408. madde gereğince kişinin kendi talebi üzerine vesayet altına alınmasına dair kısıtlama düzenlenmiş bulunmaktadır.
Vesayet Şartları Nelerdir?
Türk Medeni Kanunu tarafından belirtilen şartlar arasında bazı durumlar vasi atanması için gereklidir. Özellikle vasi atanması adına ergin ya da çocuk olmasına ilişkin bazı şartlar da yer almaktadır. Boşanma sonrasında velayetin anne ve babadan kaldırılması sonucu vasi tüm çocuklara ve doğacak çocuklara atanabilir.
Şartlar;
- Yaşın küçük olması
- Kısıtlılık
- Hürriyeti bağlayıcı ceza
- Kişinin talebi
Bahsi geçen hürriyeti kısıtlama nedeni ile vasi atanması, hapis cezası alan kişi için geçerlidir. Bu durumda vasi olarak eş atanabildiği gibi hâkim kararına göre yasal temsilci aile dışından da atanabilir.
Küçüklerin Vesayet Altına Alınması
Küçükler 18 yaş altı olan çocukları ifade eden bir yanımdır. Küçüğün anne ve babası tarafından korunmadığının tespiti, velayetin ağır olarak ihlal edilmesi çocuğun vesayet altına alınmasını gerektirir. Anne ve babanın çocuğun yanında bulunmaması, çocukların korunmasının mümkün olmadığı durumlarda çocukların kişilik ve maddi haklarını korumaya yönelik vasi atanır. Aynı zamanda devlet yetkilileri tarafından vesayet altına alınması gereken bir durumla karşılaşılması halinde idari makamlara, mahkemelere ve görevli vesayet makamlarına bildirerek çocuğun vesayet altına alınmasını sağlayabilir.
Kısıtlılık Sebebi İle Vesayet
Kısıtlılık halleri; akıl hastalığı, korunmaya muhtaç, toplumu tehlikeye sokan davranışlar gibi durumlardır. Akıl hastalığı ya da zayıflığı nedeni ile şahsi işlerini yapamayan, bakımında yardım gerektiren, toplumsal güvenliği tehdit eden davranışlarda bulunan kişiler vesayet altına alınmalıdır. Bunun yanı sıra madde bağımlılığı, kötü yaşam, malvarlığını doğru kullanamama, savurganlık, alkol bağımlılığı, ailesini maddi manevi sıkıntıya düşürme gibi durumlarda vesayet altına alınır.
Vesayet Altına Alma İşlemleri
Vesayet altına alınması için öncelikle ilgili dinlenir, bilirkişi raporu alınır. Kişinin alkol ya da uyuşturucu bağımlığı gibi durumlarda kişi dinlenmek zorundadır. Akıl sağlığı zayıf olan ya da akıl hastalığı bulunan kişi için resmi sağlık raporu zorunludur. Kurul raporuna göre hâkim tarafından karar verilir. Diğer aşama ilan aşamasıdır. Kısıtlama kararı kesinleştikten sonra, kısıtlının ikamet adresi, nüfusa kayıtlı olduğu yere ilan yapılır. İyi niyetli üçüncü kişiler ilandan önce olumsuz durumlardan etkilenmez.
Vesayet Davasında Görevli Mahkeme
Vesayet davasında yetkili mahkemeleri, küçüğün ya da kısıtlının ikamet ettiği yer mahkemesidir. Görevli mahkeme ise Sulh Hukuk Mahkemesi olarak belirtilmiştir. Vesayet altına alınan kişilerin adres değişikliği vesayet makamından izin alınmadığı sürece değiştirilemez. Yerleşim yeri değişikliğinde ise yetki yeniden farklı vesayet dairesine geçiş olur. Kısıtlanan kişinin yeni yerleşim yerinde yeniden ilan olunmalıdır.
Cezaevinde Bulunan Kısıtlıların Yerleşim Yeri Neresidir?
Cezaevinde bulunan ve hürriyetini bağlayıcı durum nedeni ile vesayet altına alınan kişinin yerleşim yeri cezaevidir. Yetkili mahkeme ise hükümlünün cezaevine girmeden önce yaşadığı ikametgâh yeri mahkemesi olarak belirlenir. Aynı zamandan cezaevinde yaşayan kişi mahkûmiyet öncesi yaşadığı yerin adresini mahkeme kararına binaen dahi olsa değiştiremez. Kamu vesayetinde ise vesayet makamı, deneyim makamı gibi vesayet dairesi tarafından yürütülmektedir. Vesayet makamı; Sulh Hukuk Mahkemesi olarak belirlenmiştir. Denetim makamı ise Asliye Hukuk Mahkemesi'dir.
Vesayet Makamına Şikâyet ve İtiraz Hakkında
Vasinin olumsuz yöndeki fiillerine karşın, vesayet altında olan kişi tarafından şikâyette bulunulabilir. Vesayet makamından gelen bazı kararlara da itiraz edilebilir. Kararın kişilere tebliğinden 10 gün içerisinde itiraz hakkı bulunmaktadır.
Vesayet Makamında İzne Tabii Hususlar
Vesayet makamı Sulh Hukuk Mahkemesi olarak belirlenmiştir. Bazı işlemler için mahkemeden izin almak zorunludur.
Bu durumlar;
- Taşınmaz alım satımı
- Yönetim, işletme giderleri haricinde bulunan taşınır, hak, değer alımı, satımı, devir ve rehin işlemleri
- Olağan yönetim harici yapı işleri
- Ödünç verme ya da alma
- Kambiyo taahhüdü
- 1 yıl ya da daha uzun süreçte ürün, 3 yıl daha fazla süreç için kira sözleşmesi yapılması
- Sanat ya da meslek ile ilgilenmesi
- Dava açma, sulh, tahkim, konkordato
- Mal rejimi sözleşmesi, miras paylaşımı, miras payının devri
- Borç ödemeden aciz beyanları
- Çıraklık sözleşmesi
- Hayat sigortası
- Eğitim, bakım, sağlık kurumuna yerleşme işlemleri
- Yerleşim yeri değişikliği
Tüm bu işlemler Sulh Hukuk Mahkemesi vesayet makamı tarafından alınacak izin ile yapılabilir. Görüldüğü üzere vesayet altına alınan kişilerin bu anlamda, başkası tarafından maddi manevi istismar edilmesinin önüne geçilmektedir.
Vesayet Makamından İzin Alınmasına Gerek Olmayan İşlemler
Vasi tarafından yapılan işlemler vesayet makamından izin alınarak yapılması gereken işlemlerdir. Aksi halde vesayet altında olan kişinin yapmış olduğu işlemler gibi hükümsüz olur. Geçerli olması için ise Sulh Hukuk Mahkemesi ve Asliye Hukuk Mahkemesi tarafından onay alınması önemlidir. Vesayet makamı ve vasilerin görevi ise yönetimi en iyi şekilde yaparak, vesayet altındaki kişinin haklarını en iyi şekilde korumaktır.
