Borçlar Hukuku ve Türk Ticaret Kanunu'nda kıymetli evraklar arasında bulunan belgelerden birisi de teminat senedidir. İş ya da hukuki niteliğe sahip olan teminat senedi sözleşmesinde, iş adına bazı vaatler yer alır. Bunlar; iş adına yapılması gereken söz, mal ya da hizmetlerin eksiksiz olarak tamamlanması, verilen taahhüdün yerine getirileceği, aksi halde hangi yükümlülükler ile karşılaşacağı durumlar yer alıyor. Bu belge bedeli ve şartlı olarak yapılan bir senettir. Ticari olarak ihtiyaç duyulan krediler için bankadan talep edilmesi halinde alacak senetlerinin kefil niyetine kullanılmasıdır.
Teminat Senedi İle Borç Senedi Aynı Mı?
Teminat senedinin içeriği yapılan bir hizmet ya da satış sözleşmesinin senede bağlanarak, ifanın gerçekleşmemesi halinde karşı tarafın uğrayacağı zararın karşılanacağı konusunda güvence verilmesidir. Borç senedinin amacı ise para, mal borcu ya da bir hizmete karşılık, tarafların karşılıklı anlaşmasına yönelik verilen bir ödeme sözü belgesidir.
Teminat Senedinin Düzenlenmesi
Teminat senedine özellikle teminat senedi ibaresi yazılmalıdır. Teminat senedinin verildiği iş sözleşmesi örneklerinin taraflarda olması önemlidir.
Teminat senedini düzenlerken;
- Senette bulunan vade alanına teminat senedidir diye yazılmalıdır.
- Senet ön yüzüne x sözleşmeye istinaden hazırlanmıştır.
- Senet arka yüzüne yani ciro alanına teminat senedinin konusu özetlenmelidir.
- Özet geçerken sözleşme konusu tamamlandığında teminat senedi hükümleri geçersizdir ve ciro edilemez yazılmalıdır.
- Boş olarak imzalanan teminat senetlerinden borç doğmaz. Taraflardan habersiz işlem yapılamaz.
Boş olan senedin daha sonra doldurulması da suç teşkil eder. Bu şartlar doğrultusunda olan teminat senetleri geçerlidir. Şartları taşımayan teminat senetleri ise borç senedi olabilir ya da geçersizdir.
Teminat Senedidir İbaresi Nedir?
Senedin üzerine yazışan teminat senedidir ibaresi o senedi borç senedi statüsünden çıkarır ve teminat senedi vasfına geçer. Bu ibare ise tek başında yeterli değildir. Devredilemez, ciro edilemez, teminat senedidir ibaresi sadece tek başına yeterli olmuyor. Mahkeme ve Yargıtay tarafından teminat senedi kabul edilmesi için sözleşme senedini gösteren maddeler delil ve kanıt kabul edilir. Bedeli ödenen teminat senetlerinin işleme konulmasında ise ispatla yükümlü taraf, teminat senedini veren taraftır. Bu nedenle teminat senedinin ödendiğine dair; dekont, tahsil makbuzu, fatura gibi belgeler olması gerekir.
Tek Taraflı Fayda Doğuran Teminat Senedi
Teminat senetleri; iş sözleşmesi, devir, iş başvurusu, alım satım ya da kira konusunda yapılan cirolarda karşınıza çıkmaktadır. Teminat senedinde borçlu rızası olmadan yapılan ciro, icra gibi tahsil olması halinde, borçlu tarafından menfi tespit davası senet yükümlülüklerini geçersiz hale getirir.
Alacaklı Bakımından Teminat Senedi
Alacaklı tarafından teminat senedinin varlığı diğer belgeler ile birlikte kesin delil sayılır. Yapılacak hizmetin ya da siparişe konu olan malın siparişini vermeniz halinde ödeme yapmadan teminat senedi talep edebilirsiniz. Malların gelmesi konusunda ya da iş konusunda verilen sözün yerine getirilmemesi halinde ise alacaklı tarafından; mal siparişi, tahsilat makbuzu, teslim formu ve teminat senedini hukuki yollardan tahsil edebiliyorsunuz.
Borçlu Bakımından Teminat Senedi
Bir firmadan mal alınması ve karşılığında hizmet sözleşmesi yapılması, bedelin ödenmesi halinde ise karşı firmanın teminat senedini icraya vermesi sonucu ya da ciro etmesi sonucu yapılacak durumlar vardır. Menfi tespit davası ile borcun kaynağını sunarak, senedin geçersiz olduğunu belirtebilirsiniz. Haciz işlemleri ile karşılaşmamak ve haksız satıştan korunmak adına %30 teminat yatırarak haczi durdurma yoluna gidebilirsiniz. Senedin işaret etmiş olduğu sözleşmeyi sunarak, bu senedin borç niteliğinde değil sözleşmeden doğan bir teminat senedi olduğu belirtilmelidir. Aynı zamanda bedelin ödendiğine dair tüm evrakları da sözleşme ile sunmak önemlidir.
İş Başvurusunda Teminat Senetleri
İş başvurularından kaynaklı olarak belirli bir iş akdine bağlı yapılan teminat senedinde, sözleşmeye bağlı olarak yapıldığı özellikle belirtilmelidir. Aynı zamanda iş sözleşmesinin bir nüshası çalışana verilmelidir. İstifa, iş kazası, hastalık ya da işten kovulma sonucunda tek taraflı menfaat doğuran, sözleşme niteliği olması nedeniyle geçerli değildir. Bazen firmalar borç senedi gibi icra yoluyla tahsile geçebilirler. Mahkemede ispat edilmesi halinde işverenin tahsil etmek istediği bu senet geçersiz olur.
İşe Başı Yapıldığında Yapılması Gerekenler
İş başı yapılması adına senet imzalanması talep edildiğinde, senette miktar yazılı olmalıdır, teminat senedi yazılı olmalıdır. Sözleşmede teminat senedi geçerlilik şartları yazılı olmalı ve bir kopyası iki tarafta da bulunmalıdır. Sözleşme örneğini almadan senede imza atmamanız ve bu konuyu aceleye getirmemelisiniz.
Sözleşmeyi dikkatlice okumalı, sizi aceleye getirmek isteyen işverenin bu tavrına karşılık aceleye getirmeden okumalısınız. Karşınızdaki kişinin kötü niyetli olduğunu anlamak için; senette teminattır ibaresinin olmaması, vade yazılmamış ise kötü niyet olarak algılanmalıdır. Teminat senedi, senedin ciro ve devir olanağını ortadan kaldırır.
Senede Haciz, Ödeme Emri Gelmesi Halinde Yapılması Gerekenler
Borç ile ilgili haciz ya da ödeme emri gelmesi halinde borç miktarına itiraz olmaması halinde 10 gün içerisinde ödemenin yapılması gerekir. İmzaya itiraz ya da bilgisi dışında yapılan senede itiraz için 5 gün içerisinde dilekçe ile İcra Mahkemesi'ne sunulması gerekir. Takip niteliği için kambiyo senedine uygun değilse 5 gün içerisinde itiraz edilmelidir. Borç tutarına ya da zamanaşımı itirazı için 5 gün içerisinde dilekçe ile itiraz edilebilir.
10 gün içerisinde mal beyanı, itirazın reddi halinde 3 gün sonra mal beyanını verilmelidir. İmzaya itiraz edilmesi halinde %10 ek olarak ceza hükmü uygulanır. Öncelikle teminat senedi imzalamadan önce muhakkak senedin niteliği nedir bilinmelidir. Teminat senedi olarak sunulan senedin teminat senedi ibaresi var mı yok mu bakılmalıdır. Sözleşme ise muhakkak olmalı ve nüshası saklanmalıdır çünkü tek önemli delil sözleşmenin varlığıdır.
