Yüksek katlı binalarda, baca için bırakılan alanlar, her kat için bir baca hesabı ile yapılacak olursa aşırı büyük alanlar olacaktır. Bu durumda Şönt baca sistemleri devreye girmektedir. Çatı üzerine kadar çıkan ana baca ile cihazın veya sobanın bağlandığı kattan bir kat yukarısında asıl bacaya bağlanan paralel bacalardan oluşan sisteme Şönt baca sistemi denilmektedir.
Şönt baca sitemi hazır tuğla bacalardan olabildiği gibi metal boru sistemlerinden de hazırlanabilmektedir. Konutlar için kullanıldığı gibi, işyerlerinin ihtiyaçları için de kullanılmaktadır. Duman, ısı, koku ve havalandırma tahliyesi için kullanılmaktadır.
Çok Katlı Binalarda Şönt Baca
Ülkemizde bacalar için belirlenen kurallar vardır. Yeni inşa edilecek bodrum kat dahil 5 katlı binalarda doğalgaz ile çalışan cihazlar için bağımsız çalışan bir baca yapılmalıdır. Bu bacalar her kat için tek tek yapılabildiği gibi şönt baca da olabilir. Bu tarz binalarda mutfak kokularını atmak ve doğalgazla çalışan cihazları bağlamak için iki ayrı şönt baca yapılması gereklidir.
2017 yılında yürürlüğe giren yeni imar yönetmeliğinde 33.Madde bacalar için şartları netleştirmiştir. Bu yönetmeliği özetlersek;
- Kaloriferli binaların konut olarak kullanılan kısımlarında oturma ve yatma hacimlerinin en az birinde ve sıcak su tesisatı bulunmayan banyo ve mutfaklarında, sobalı binalarda ise tuvalet ve koridor hariç tüm bölümlerinde duman bacası yapılması zorunludur.
- Konut olarak kullanılan sobalı binaların ticari kullanımlı bağımsız bölümlerinde birer adet duman bacası yapılması zorunludur.
- Yapılarda bina yüksekliğine göre uygun ölçülerde şönt baca yapılabilir.
- Bağımsız bölümlerin mutfaklarında en az bir adet aspiratör bacası yapılır. Bağımsız bölümlerde düzenlenen soba ve aspiratör bacaları, standartlara uygun olarak şönt baca şeklinde düzenlenebilir.
Bu maddeleri özetlersek her ticari işletmeye ait bir adet baca olmalı ve konut kısımlarında mutfak ve odalarda olmak üzere birer adet baca yapılmalıdır. Konut ve benzeri binalarda bacaların tasarım ve yapım kuralları TS 11386’da ayrıntılı bir şekilde anlatılmıştır.
Şönt Baca Yapımında Karşılaşılan Hatalar
Baca yapımında yapılan hataların hepsi şönt baca yapımında da yapılmaktadır. Şönt baca özel bir sistem olduğu için ona ait hatalar ile birleşince birçok yapıda bacalar göstermelik olup, işlev görmemektedir.
- Bacalar iç duvarlarda düzenlenmelidir. Binaların dış duvarına yakın bacalar iyi çekmeyecektir. Baca içerisindeki havanın yoğunluğu dış hava yoğunluğundan az olması sayesinde çekim yapar. Baca içi dış ortama göre daha sıcak olduğundan hava yukarı doğru yükselir, hava yükselirken arkasındaki gaz ve dumanı da sürükler.
- Şönt bacalar çoğunlukla iki gözlü özel şönt baca tuğlası ile yapılmaktadır. Bu tuğlalar normal baca ünitesi, boru girişli baca ünitesi, birleştirme ünitesi olmak üzere 3 tipte satılmaktadır. Bu üçü birlikte kullanılmadıktan sonra sistem işlememektedir. Şönt baca tuğlaları yerlerine konulurken ana baca olacak belirlenerek, kat geçişleri ve baca bağlantıları tasarlanmalıdır. Bacalar bir zorunluluğa binaen yerleştirilmektedir, nasıl olsa hiç kullanılmayacak denilerek işlevsiz bacalar yapmak yüklenicileri iskan ve sonrası aşamalarda zor duruma düşürebilir.
- Bacalar harç ile birleştirilirken gerekli özenin gösterilmemesi, fazla harç artıklarının alınmaması ve baca içlerinin temizlenmemesi yapılan hatalardandır. Baca iç yüzeyi pürüzsüz olmalıdır.
- Tüm bacalar çatının en yüksek mahyasından ve komşu binadan en az 80 cm yüksekte yapılmalıdır. Bu durumda eğimli çatı yüzeyi üzerinden geçen rüzgâr baca içerisindeki havayı da yükselterek bacanın daha iyi çekmesine yardımcı olacaktır. Daha az yükseklikte olan bacalarda ise rüzgâr çarı içerisine girerek geri tepmelere sebep olacaktır.
- Şönt bacaların arasında kalan boşlukların veya şönt baca ile betonarme döşemede baca geçiş için bırakılan boşlukların arasının uygun vasıfta olmayan malzemeler ile doldurulması sıva ve şapta sıkıntı çıkarabilmektedir. Tüm boşluklar büyüklüğüne ve olduğu yere uygun bir şekilde özenli bir şekilde kapatılmalıdır.
- Tüm baca ile ilgili yönetmelik ve standartlarda baca kesitlerinin yeterliliğinden bahsedilmektedir. Uygulamada ise birçok binada şönt bacalar kat geçişlerinde kirişlere gelmekte kirişin duvardan taşan çıkıntısı bacanın iç çapını küçültmektedir. Baca yerleri statik ve mimari projeler çakıştırılarak belirlenmelidir.
Yapı ile ilgili çok basit olarak gördüğümüz işler bile işlevsel olduğundan önemlidir. İşçilik, tasarım ve malzeme kalitesi yönünden önemsiz görülerek göz ardı edilemez. Yapılar , içerisinde gerek çalışma gerek aile hayatında uzun zamanlar geçirdiğimizden dolayı kesinlikle profesyonel anlayış ile imal edilmelidirler.
