Ufuk Saçıntı

Ekonomilerde büyüklük bakımından ilk sıralarda yer alan inşaat sektöründe her yıl binlerce çalışan farklı nedenler ile kaza geçirmektedir. İş kazalarında ülkemizde her zaman inşaat sektörü ilk sıralarda yer alır. Çalışanların çeşitliliği ve yapılan işlerin çok farklı olmasından dolayı çok farklı aktiviteler olan şantiyeler bazen büyükçe bir mahalle kadar insanı barındırabilir.
Kazalar en çok yüksekten düşme, elektrik çarpması ve üzerine cisim düşmesi şeklinde olmaktadır. Yapı sektöründe çalışan sirkülasyonu çok hızlı olmakta, şantiyelere çalışma yapmak için yarım günlüğüne bile insanlar girebilmektedir. Burada en önemli görev şantiyelerin idari personeline düşmektedir.

En Çok Görülen İnşaat İş Kazaları

Bilgisizlik, dağınıklık, dikkatsizlik, başkasının işine müdahale ve gereksiz cesaret inşaatlarda çeşitli kazaların nedeni olabilir. En fazla görülen inşaat kazalarını üç başlık altında toplayabiliriz.

1) Elektrik İş Kazaları

İnşaat çalışması sırasında kullanılan elektrik bazı durumlarda kazalara neden olabilmektedir. Ortalıkta dolaşan kablolar, aralarda ve mesai bitiminde kullanılan elektrik ve delme, kırma, sökme esnasında çarpma olayları bu kazaların en fazla rastlanılan nedenleridir. Bu tür olaylar insanın başına sürekli gelmese de olumsuz bir olayın etkileri çok uzun bir süre etkili olmaktadır.

Kablolar

Şantiyelerde, bazen ortalık yerlerde metrelerce uzatma kabloları dolaşmakta olduğu görülür. Kat panolarının olmadığı bazı durumlarda bu kablolar kattan kata geçerler, oralardan da tüm mahallerde dolaşırlar. Taşeron firmaların veya ustaların birçok işte daha öncede kullandığı bu kabloların hasarları, birçok zaman önemsenmeden, tekrar kullanılmaktadır. Kablolardaki kopma, yarılma ve çatlaklar elektrik çarpmalarına sebep olmaktadır. Ayrıca inşaat esnasında kullanılan su veya çatısı daha kapanmamış bir inşaattaki yağmur suyu elektrik için büyük bir sıkıntı meydana getirebilir.

Kabloların oluşturduğu kazaları önlemek ve mümkün olduğu kadar azaltmak için alınacak önlemler ;

• Tüm inşaat alanına hakim noktalara ara panolar yerleştirelim. Katlı yapılarda veya geniş alana yayılmış inşaatlarda pano sayısını arttırabiliriz. Bu panolar ilk başta işverene ekonomik yönden yük getirse de işin hızlanmasını ve çalışan ekiplerin daha uyumlu olmasını sağlayarak olumlu etkiler yapmaktadır. Ayrıca iş bitiminde bu panolar bakımı ve temizliği yapıldıktan sonra başka bir projede kullanılmak üzere depoya kaldırılabilir. Tüm panoları ayrıntılı bir şekilde etiketleyelim, kapaklarını kilitleyelim. Anahtarları sadece ehliyetli personel kullanımına verelim.
• Şantiye sahasında kullanılan tüm uzatma kablolarının sağlam olmasını kontrol edelim, hasarlı kablo kullanan kişilerin çalışmasını durduralım. Unutmayalım ki şantiyelerde olacak her türlü kazadan yapımcı ve vekili sorumludur. İşveren vekilinin şantiye şefinin, saha mühendisinin, iş güvenlik uzmanının kabul edildiği durumlar vardır. Şantiyedeki bu personel bunların takibinden mesuldür.
• İnşaat sahasında su birikintisi varsa onu yok etmeye çalışalım. Bu konuda başarılı olamazsak su birikintilerinden kabloları uzak tutalım, kabloları tabandan destek alarak veya su birikintilerinin etrafından geçirelim. Su birikintileri içerisini göstermediği için sağlam kablolar bile su içerinde bulunan demir parçaları, kaba yapıdan çıkan tel gibi sert cisimlerin zarar vermesi ile sıkıntı çıkarabilir. 

Ara Kullanım

İş aralarında veya mesai bitiminde kullanılan elektrik de bazen sıkıntılara sebep olmaktadır. Çay demlenirken, ısıtma amaçlı ve duş suyu ısıtırken kullanılan enerji çoğu zaman bilgisizlik veya vurdumduymazlık nedeni ile büyük kazalara neden olabilir.

Ara ve mesai sonu kullanım ile oluşan elektrik kazalarını önlemek ve mümkün olduğu kadar azaltmak için alınacak tedbirler ;

• Tüm kabloların uçlarında fiş olmalıdır. Fişin maliyeti çok azdır, bir kablonun ucuna takmak çokta zaman almaz, nedense inşaatlarımızda kablo uçları biraz soyularak yapılan kullanım çok yaygındır.
• Yatakhanelere ısıtmak için çekeceğimiz ısıtıcılar aynı anda çalıştığında kablolarda aşırı yüklenme ve ısınma yapacaktır. Yatakhane sigorta gücünü belirlerken bu hususu dikkate alalım, yatakhanelere dışardan su ısıtıcısı ve ortam ısıtıcısı almayalım. Çadır ve koğuşları yanmaz maddeler ile oluşturalım. Kış aylarında yatakhane kullanımını ara sıra denetleyelim. Elektrik ocağı kullanımını sınırlayalım.
• Duşlarda termosifon bulunduralım, işçileri banyo suyu ısıtmak için farlı çözümler arayışına itmeyelim.

Delme ve Kırımlar

Özellikle tadilat şantiyelerinde duvar kırımı esnasında kapatılmayan sigortalardan dolayı elektrik kazaları meydana gelebilir, ayrıca iş bitimine yakın montaj için açılan bir delik sıkıntı çıkarabilir.

Delme ve Kırım işlemlerinde yaşanabilecek kazaları önlemek için alınacak tedbirler ;

• Eski bir bina tadilat yapılırken yeni mahaller oluşturmak gereken durumlarda dolgu duvarlar kırılacaktır. Dolgu duvarlarda pencere ve kapı açma, tamamen kırma durumlarında içerisinden elektrik kablosu geçme ihtimalini hep aklımızda tutarak buna göre davranalım .”Buradan kesinlikle kablo geçmez” diye düşünmek sonra bizlerde büyük pişmanlıklar oluşturabilir. Eski binanın elektrik tesisatını yapanların hangi yollardan enerji aldığı bazen tahmin bile edilemez.
• Binalar bittiğinde bazı dekorasyon ürünlerinin veya dolapların montajı esnasında matkap kullanımında da elektrik kazaları meydana gelebilmektedir. Elektrik boruları 90 derecelik açılar ile döşenmeli, priz ve anahtarlar aynı yüksekliklerde bulunmalıdır. Buat kapakları kapalı olmalı bağlantılarda yalıtım sağlanmalıdır. 

2-Yüksekten Düşme İş Kazaları

Çatı çalışmaları esnasında, iskelede çalışırken ve yapım esnasındaki boşluklar en fazla inşaat kazaları sebeplerindendir.

İskeleli İşler

Bina dışında yalıtım yaparken, boya ve sıva yaparken veya cephe çalışmaları esnasında  iskelede çalışmak gerekmektedir. Bina içerisinde ise yüksek katlarda ve galeri boşluklarında imalatları yapmak için iskeleden faydalanılmaktadır.

İskeleli işlerde yaşanabilecek kazaları önlemek için alınacak tedbirler ;

• Bina dışına kurulan iskele çok sağlam kurulmalı ve binaya bağlantıları yapılmalıdır. 5-6 metreyi geçen yüksekliklerden sonra ahşap iskele kullanılmamalıdır. İskele ayakları sağlam zemine oturmalı kot farkları için iskele ayaklarına sert malzemeler konmalıdır. Bazı şantiyelerde köpük paketleri, alçıpan parçaları, katlanmış karton kutu kenarları gibi alakasız parçalar kullanıldığı görülmüştür. İskele kurulduktan sonra bazen çok uzun süre bina cephesinde kalabilir, yağış ve zaman tesirleri göz ardı edilmemelidir.
• İskelede çalışan tüm personel emniyet kemeri kullanmalıdır, kemerler kesinlikle  paraşüt tipi olmalı ve düşüş tutucu ile  binaya bağlanılmalıdır. Kemer takıyoruz diye iskelede hiçbir eleman akrobasi hareketleri yapmamalıdır. Bu konuda duyarlı ve tutarlı olmanız gereklidir. İskele kurulurken ve ilk kullanımdan itibaren kemer ve düşüş tutucu kullanımı takip edilmelidir. İskeleye aşırı malzeme yığılmasından kaçınılmalıdır. Malzeme alınırken garanti yollar tercih edilmelidir.
• Bina içerinde kurulan iskelelerde de benzer önlemler alınmalıdır. Bina içerisinde özellikle asma tavan ve arası çalışmaları esnasında tekerlekli iskele kullanımı yaygındır. Tekerlekli iskelenin fren tertibatı olmalı ve iskeleyi bir kişi sürekli kontrol etmelidir. İskele hareketi esnasında üzerinde çalışanlar çömelerek beklemelidir. İskele hareket ettirilirken üzerindekiler ve çevredekiler uyarılmalıdır. Tekerlekli iskele üzerine çalışma platformu sağlam ve kaymaz malzeme ile oluşturulmalı, bu malzemeler iskele kullanımı boyunca sabitlenmelidir.
• Tadilat yapılan işlerde yüksekte yapılan sökümlerde, çalışanlar bazen ayakları ile söktükleri veya kırdıkları yapı elamanlarına basmaktadırlar. Söküm, kesim esnasında bu elemanların üzerinde bulunmak doğru değildir.

Çatı İşleri

Çatı işlemleri sırasında yaşanabilecek kazaları engellemek için alınacak önlemler ;

• Çatıda çalışırken tüm çalışanlar sağlam bir yerlere bağlı kemerler kullanmalıdır. Birbirlerini fark etmeleri için parlak şeritli yelekler giymeleri faydalarınadır. Kullanılan ayakkabılar çalışma ortamına uygun olmalıdır. Çatıya çıkarılan malzemeler o gün içerisinde yerlerine yerleştirilmelidir. Aşırı rüzgârlı havalarda çatılarda çalışmak doğru değildir.
• Çatıya malzeme çıkartırken malzemeleri daha az mesafede taşıyabilecek yeri değil, en güvenli yeri seçelim.

İnşaat Boşlukları

Yapım esnasında veya plan gereği bırakılan boşluklar da kazalara neden olabilir.

İnşaat boşukları sebebiyle yaşanabilecek kazaları engellemek için alınacak önlemler ;

• Tüm boşluklar geçici korkuluklar ile kapatılmalı ve kenarlarına uyarıcı levhalar konulmalıdır. Tesisat veya baca boşlukları en kısa zamanda kapatılarak güvenli hale getirilmelidir.
• Bina dışına bakan boşluklar geçici korkuluklar ve ikaz şeritleri ile kapatılmalıdır.
• Galeri boşlukları ve merdivenlerin etrafı geçici demir korkuluk ile kapatılmalı, geceleri aydınlatılmalıdır.
• Asansör boşlukları ray çalışması başlayana kadar kalıp tahtaları ile tamamen kapatılabilir. 
• Boşlukların üzeri geçici olarak kapatılacak ise sağlam malzeme ile yerinden oynamayacak şekilde olmalıdır. Basit bir kapatmada orası çalışanlar tarafından birçok kez açılabilir, kapatma malzemesini başka bir yerde kullanmak isteyen biri tarafından geçici olarak alınabilir.

3-Malzeme Ve Cisim Düşmeleri, Hafriyat İş Kazaları

Bu yazımızda konu olan son başlıkta malzeme düşmeleri ve hafriyat kazaları olacaktır.

Kazı ve Dolgu Kazaları

Bina işlerinde, altyapı inşaatlarında veya yol inşaatlarında iş makinaları ile kazılar yapılmaktadır. Toprağın doğal yapısı,  yapılan kazılar ile bozulur açılan şevler çok eğimli olur ve desteklenmez ise kendisini tutamaz. Kazı esnasında şevlerin akabileceği akıldan çıkarılmamalıdır.

Dolgu ve Kazı işlerinde yaşanabilecek kazaları engellemek için alınacak önlemler ;

• Yarma veya dolgu şevlerinin stabilizesi sağlanmalıdır, gerekli durumlarda palya ile kazı ve dolgular desteklenmelidir.
• İş makinaları çok gürültülü çalışırlar etrafındakileri hemen fark etmezler, yanlarına 20 metreden fazla yaklaşmayınız. Kamyonlara yükleme esnasında sıçramalar olabilir. Şantiyede kazı dışarı çıkarırken kamyonlar belirlenen güzergâhı takip etmelidir.
• İçme suyu ve kanalizasyon işleri yapılırken kazı dar bir alanda yapılır, kazı çeşitli şekillerde desteklenmeli, toprak arkası oluşacak çatlaklar sürekli gözlenmelidir. Toprak hafif bir malzeme değildir, çalışanların üzerine akarsa işçileri kurtarmak çok zordur. Bu çalışmalar günlük programlanmalı kazı, imalat ve dolgu şeklinde bitirilerek yapılmalıdır, yağışlı havalarda toprak kendisini daha zor tutacağından çalışma yapılmamalıdır.

Malzeme ve Cisim Düşmeleri

 Yapım esnasında yukarıdan düşen malzemeler ile yaralanmalar olabilir.

Malzeme ve Cisim Düşmelerinden doğabilecek kazalardan korunmak için alınacak önlemler ;

• Tuğla ve benzeri malzemeler binalara çıkarılırken aşırı dikkat edilmelidir, sepet ve vinçlerin düzenli kontrolü yapılmalıdır. Yeni yapılan duvarlara uyarı yazıları bırakılmalıdır.
• Çalışanların sahaya veya binaya giriş çıkışlarının yapıldığı yerin üzeri ( çalışma yapılacaksa)  sağlam bir şekilde kapatılmalıdır. Bina dışlarına koruma ağı yapılmalıdır. Sahaya giriş çıkışlar kontrollü noktalardan yapılmalıdır.
• İskelede çalışma varsa altlarında çalışma yapılmamalıdır. Çatıya çıkartılan malzemeler hemen yerine montajlanmalıdır. Rüzgârda uçabilen bu malzemeler çok zarar verici olabilir.
• Bina moloz ve malzeme artıkları rastgele binadan aşağı atılmamalıdır. Özellikle yüzeyi büyük malzemeler, aşağı atıldığında çok uzağa ve hesap edilemeyecek yerlere gidebileceği ve yıkıcı sonuçlar çıkartabileceği unutulmamalıdır.

Kazaların sonuçları, çalışan ve işveren için maddi ve manevi yıkıcı olabilir, yapılacak işleri birkaç gün sonra da yapabileceğimiz unutulmadan önlemlerimizi almamız faydamızadır. İşveren veya temsilcileri kâğıt üzerinde önlemler ile sadece hukuki yönden kazaların etkilerinden etkilenmemeye çalışmamalıdırlar. Tüm kaza önlemlerini alarak ve takibini yaparak, olası olumsuz durumlarda vicdanen de rahat olmalıdırlar.