Ahşap karkas sistemi ile yapılan yapılar farklı şekillerde de yapılabilmektedir. Anadolu’da yapılmış ahşap yapıların bir kısmı bağdadi ve hımış teknikleri ile yapılmıştır. Hımış yapılar bağdadi yapılara göre biraz daha ağırdırlar. Tekniklerine uygun olarak uzmanları tarafından inşa edilmiş ahşap yapıların örnekleri birçok şehrimizde karşımıza çıkmaktadır.
Bağdadi Yapı Nedir ?
Bina yapım esnasında uygulanan çok eski yapı tekniklerinden bir tanesi de bağdadi yapıdır. Ahşap karkas elemanları arasına 1-2 cm aralıklar ile yatay çakılan tahtaların üzerine sıva uygulaması ile yapılan yapılara bağdadi yapı denir. Bağdadi yapı, inşaat literatüründeki en eski terimlerden birisidir.
Ahşap karkas yapılarda oluşturulan taşıyıcı sistemin aralarındaki duvarların kaplanması için, araların kerpiç, tuğla vb. malzeme ile doldurulması veya taşıyıcı elemanların çakılması gereklidir. Sıva için 1-2 cm aralıklı çıtalar çakılarak, sıva harcının bu çıtalar arasındaki boşluklara tutunması ile duvarlar sıvanıyorsa, bu sıvaya da bağdadi sıva denmektedir. Bağdadi sıva 3 kat şeklinde yapılmaktadır. Birinci kat kıtıklı kireç harcı veya kırıklı alçı-kireç harcı ile yapılmaktadır.
Günümüzde bağdadi yapılar halen yapılmakta, fakat sıva için çıtalardan değil tel kafes örgülerden faydalanılmaktadır. Bazı durumlarda tel kafes örgüler yerine ahşap plakalardan da faydalanılmaktadır. Kontrplak, osb gibi modern ahşap elemanlar ile daha hızlı modern bağdadi yapılar yapılmaktadır.
Bağdadi yapılar ahşap kolon ve kirişlerden oluşan taşıyıcı sistemler içerisine kerpiç, kırık tuğla, çamur harç veya kiremit ile doldurulup veya boş bırakılıp içeriden ve dışarıdan ahşap çıtalar üzerine sıva yapılan ahşap karkas yapı türüdür. Bağdadi yapıda dışarıdan bakan bina taşıyıcı sistemini göremez. Bina duvarları tamamen sıva ile kapatılmıştır.
Birçok bağdadi yapı asırları devirmiş ve günümüze kadar gelmiştir. Deprem dayanımı yönünden yapım kalitesine göre çok farklı davranışlar gösteren bağdadi yapılar vardır. Bağdadi yapı şekli günümüzde de modernleşerek devam etmektedir.
Aldığımız bir arazinin içerisinde eğer bağdadi tarzı bir yapı varsa ne yapılır? Yapım amacı ne olursa olsun ortaya çıkmış her türlü yapının bir değeri vardır. Bize düşen bu yapının fonksiyonel ve sağlamlık olarak gerekli kriterleri sağlayıp sağlamadığını bulmaktır. Tabiki de yapımı eski olan bir yapı zaman içerisinde, çeşitli etkiler ile aşınma ve bozulma süreçlerine girebilir. Günümüzde bu aşınma ve bozulmalar onarım, tadilat ve koruma müdahaleleri ile kısmen aşılabilmektedir.
Arazide bulunan yapım tarihi eski bir yapı ise burada çok daha farklı hassasiyetler devreye girmektedir. Geleneksel konutlar; yapısal, tarihi ve kültürel olarak önemli değerler taşıyan kültürel miraslarımızdandır. Eğer az da olsa tarihi bir değeri, kendine has asaleti ve estetiği olan böyle bir yapınız varsa onları korumak ve geleceğe aktarmak için emek harcamanız gerekecektir. Uygun bir şekilde bozulma süreçleri elden geçirilerek onarımı yapılmış bağdadi yapılar sahiplerine maddi ve manevi katkılarda bulunurlar.
Bağdadi evler yazın serin, kışın ise sıcak olmaktadır. Genellikle eski bağdadi evlerin yakınlarında bir de sarnıç bulunur. Bağdadi evlerin sarnıçları taşlığın altında olduğu gibi, bahçesinde de olabilir. Bağdadi tarz Karadeniz ve Rum evlerinde sıkça karşımıza çıkar. Çanakkale, Isparta, Kütahya, Zonguldak, Nevşehir gibi şehirlerde de bağdadi mimarisinin seçkin örnekleri karşımıza çıkmaktadır.
Hımış Yapı Nedir ?
Yapıda taşıyıcı sistem olarak ahşap malzemeden faydalanılmış, duvarları için taş, tuğla ve kerpiçten faydalanılmış ise bu yapıya hımış yapı denilmektedir. Hımış kelimesi duvarların içerisinin kagir malzeme ile doldurulması nedeni ile kullanılmaktadır, ” doldurmak” anlamı taşır.
Yapım kurallarına uyulmuş ahşap çerçeve sistemi içerisine dolgu yapılarak inşa edilmiş olan hımış yapılar 1999 Adapazarı ve Düzce depremlerinde ayakta kalmışlardır. Ahşap iskeletin sünekliği ve dolgu olarak kullanılan kerpiç blokların enerji yutma özelliği bu yapılara deprem esnasında avantajlar getirmektedir.
Hımış yapıda farklı yapım şekilleri görülebilir.
Taş Dolgulu Hımış Yapılar
Ahşap kolon ve kiriş sistemi içerisine taş dolgu yapılarak oluşurlar. Taşların bağlayıcısı çoğu zaman çamur harcı olabilir.
Tuğla Dolgulu Hımış Yapılar
Marmara, Kuzey Anadolu ve Karadeniz bölgesinde çokça rastlanılan bir yapım şeklidir. Ahşap çerçeve sitem arasına tuğlalar düz veya eğik şekilde yerleştirilir. Dışarıdan bakıldığında hem taşıyıcı sistem hem de duvar sistemi gözükmektedir.
Kerpiç Dolgulu Hımış Yapılar
Ahşap kolon ve kiriş sistemi içerisine kerpiç blokların örülmesi ile oluşurlar. Kerpiç blokların kerpiç harcıdır.
Dal ve Çamur Dolgulu Hımış Yapılar
Bu sistem diğerlerine göre biraz farklıdır. Akarsu kenarlarındaki vadilerde yaygın olarak kullanılır. Düşey taşıyıcı ahşap elemanların arasına ağaç dalları sepet gibi örülür, her iki yönden çamur ile sıvanır.
Ahşap yapı sistemlerinin modern örnekleri dünya üzerinde Kanada, ABD, İsveç, Norveç, Japonya, Yeni Zelanda, Finlandiya, Norveç ve Avustralya gibi ülkelerde sıkça kullanılmaktadır.
